Ένα από τα πιο απαραίτητα ιχνοστοιχεία για τον ανθρώπινο οργανισμό είναι ο σίδηρος. Συμμετέχει στη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης αλλά και σε πολύ σημαντικές οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις του ανθρώπινου σώματος. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, το ολικό περιεχόμενο του σιδήρου στον οργανισμό παραμένει σταθερό, ενώ προκειμένου να διατηρείται η ισορροπία του, οι απώλειες πρέπει να εξισορροπούνται μέσω της απορρόφησης του σιδήρου από την τροφή. Όταν ούτε η δίαιτα ούτε τα αποθέματα στον οργανισμό παρέχουν τον σίδηρο που απαιτείται για τη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης, η σύνθεση ερυθρών αιμοσφαιρίων μειώνεται, με αποτέλεσμα την μειωμένη ικανότητα μεταφοράς οξυγόνου στο αίμα. Έτσι η έλλειψη σιδήρου έχει ως αποτέλεσμα την μειωμένη ικανότητα παραγωγής έργου.

• Πρώιμα στάδια έλλειψης: αδυναμία, κόπωση και απάθεια.
• Προχωρημένη έλλειψη: σιδηροπενική αναιμία( μειωμένα επίπεδα αιμοσφαιρίνης στο αίμα καθώς και μείωση του αριθμού ερυθρών αιμοσφαιρίων με παρουσία και άτυπων μορφών ερυθροκυττάρων).
• Εκτός από την μειωμένη διαιτητική πρόσληψη σιδήρου, έλλειψη μπορεί να προκαλέσει και η χρόνια χρήση φαρμάκων (όπως αντιόξινα μέσα) που παρεμποδίζουν την απορρόφησή του. Π.χ αντιφλεγμονώδη , χαπια για θυρεοειδή, κάποια αντιβιοτικά , αντισυλληπτικά κ.α

Επιπλέον, και υπερφόρτωση του οργανισμού σε σίδηρο ενδέχεται να έχει τοξικές επιπτώσεις. Κατά την υπερφόρτωση τα αποθέματα στο συκώτι, τη σπλήνα και άλλα όργανα φτάνουν σε επίπεδα που είναι βλαβερά για τα όργανα. Υπερφόρτωση μπορεί να προκληθεί από υπερβολική πρόσληψη αλλά και λόγω γενετικής διαταραχής που οδηγεί σε αυξημένη απορρόφηση του μετάλλου στο έντερο (αιμοχρωμάτωση) με επιπλοκές όπως κίρρωση του ήπατος ή σακχαρώδης διαβήτη (τύπος χαλκόχρου διαβήτη).

Συνιστώμενη διαιτητική πρόσληψη

• Ενήλικες γυναίκες(αναπαραγωγική ηλικία): 18mg/day.
• Ενήλικες άνδρες: 8mg/day.
• Οι αυξημένες απαιτήσεις των γυναικών οφείλονται στις απώλειες σιδήρου κατά την έμμηνο ρύση, ενώ μετά την εμμηνόπαυση οι απαιτήσεις είναι ίδιες με των ανδρών.
• Κατά την εγκυμοσύνη, οι απαιτήσεις της γυναίκας σχεδόν διπλασιάζονται περίπου στα 27mg/day .

Διαιτητικές πηγές Σιδήρου

• Θαλασσινά, συκώτι και άλλα εντόσθια, όσπρια, σύκα, και όλα τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά.
• Ο σίδηρος χαρακτηρίζεται από χαμηλή βιοδιαθεσιμότητα (χαμηλό ποσοστό απορρόφησης στο έντερο).
• Κρέας και ψάρια επειδή περιέχουν σημαντικές ποσότητες σιδήρου  δεσμευμένες στο μόριο πρωτεΐνης αίμη (βιοδιαθεσιμότητα περί το 50-60%) χαρακτηρίζονται από υψηλή βιοδιαθεσιμότητα του μετάλλου.
• Η βιοδιαθεσιμότητα σιδήρου από κρέας και ψάρια ανέρχεται σε ποσοστό 20-25%.
• Φυτικής προέλευσης τρόφιμα 1-5%.
• Βιοδιαθεσιμότητα σιδήρου μικτής δίαιτας ανέρχεται σε ποσοστό περίπου 10%.
• Η βιοδιαθεσιμότητα του σιδήρου από τρόφιμα φυτικής προέλευσης επηρεάζεται πολύ από τη σύσταση των γευμάτων.

Αλέξανδρος Χάμος, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος MSc

Συνεργάτης Skin and Hair Medical Care